Érupsi

Olih: I Putu Setiawan

Gagambaran Affandi, Sumber; stephaniesofiantie.blogspot.com

Belbelan tangkahné Luh Suryani mara neked di tongos anaké ngungsi. Engsek kenehné. Makembengan yéh peningalané. Cara gulem ngemu ujan. Ngénggalang Luh Suryani nyemak tisu ngusap yéh peningalané. Lek yéning tepukina ngeling. Apa buin Luh Suryani ngajak rombongan kampus Universitas Udayana (Unud). Jani dosén-doséné di Unud sedeng nglaksanayang pengabdian masyarakat peduli kasih tekén pengungsi Gunung Agung.
Posko pengungsian ento ada di Désa Rendang. Luh Suryani ngajak timpalné nglaksanayang pengabdian masyarakat ditu. Anaké ané ngungsi maan wantuan pakaian, vitamin, sembako lan kapréksa kesehatané. Uling anak cenik, utamané raré, ngantos anak lingsir kapréksa. Luh Suryani di tongos pengungsian magiang alat-alat sekolah. Cerik-ceriké ané enu masekolah maan tas, buku, potlot, garisan, pulpén, lan palud. Ningalin jemet cerik-ceriké di pengungsian malajah, Luh Suryani inget tekén padéwékané ipidan, dugas di pengungsian tatkala Gunung Agung érupsi warsa 1963.
Érupsi Gunung Agung tusing ngreredang keneh cerik-ceriké malajah. Kadi apa pakibeh guminé patut cerik-ceriké malajah. Tuah malajah ngaénang iraga ngangsan melah. Jemet malajah lan masekolah kadasarin baan jengah pastika ngaénang idupé ngangsan bungah. Malajah kanti érupsi. Malajah ngupapira téja kawruhan di awaké. Seed malajah apang nyidayang dueg lan dadi manusa maguna.” Kéto besenné Luh Suryani tatkala ngedumang alat-alat sekolah. Luh Suryani ngajak cerik-ceriké di pengungsian magending lan macanda. Gaginané ento anggona nyaruang keneh sebet ulian pakibeh guminé. Turmaning apang cerik-ceriké di pengungsian tusing trauma lan setata enu nyidayang makenyem.
Sagét Luh Suryani bengong ningalin anak luh cenik iteh nulis, apa kadén tulisa. Anak cenik ento demen lan seleg sajan nulis di buku ané miribang suba sesai tulisina. Luh Suryani maekin anak cenik ento. Tingalina suba begeh buku tulisé ento misi tulisan. Mara tingalina Luh Suryani maekin, anak cenik ento ngajengit tur ajér ngenjuhang bukuné apang bacana tur kapréksa tulisané. Jemaka buku tulisé ento tekén Luh Suryani. Lantas tulisan anak cerik ento bacana. Buku tulis anak cenik ento miribang suba kapréksa tulisané. Nyén ané mréksa? Ané makada Luh Suryani makesiab lan tengkejut, di betén tulisan ané suba kapréksa misi tulisan taki-takining séwaka guna widya.
Nadak ada rasa ané tusing dadi baan nuturang. Rasa ané suba séket nanggu limang tiban liwat. Nanging rasa ento enu matanem di keneh lan papinehné. Inget pesan Luh Suryani dugasé warsa 1963 bareng ngungsi ulian Gunung Agung érupsi. Rasa ento jani buin idup. Ngaliged di kenehné cara andus di muncuk Gunung Agungé. Luh Suryani ngrasayang kénkén nongos di pengungsian. Kéwehné idup lan setata ngantosang pitresnan anak ngaba wantuan.
Sujatiné nyén nyak idup di pengungsian? Ada tatu ané kondén nyidayang was kayang jani. Di kenehné ada bolong ané setata nyelolong. Bolong ulian ada ané ilang dugas Gunung Agungé érupsi. Ilang apa mati? tusing ada nyidayang mastikayang sawiréh kayang jani watangan bapanné tusing tepukina. Apa anyudang blabar lahar dingin? Apa katabug lahar lantas puun dadi abu? Seken kayang jani tusing tawanga.
Kulawargané kanti duang tiban uling dugas Gunung Agungé érupsi ngalih-alihin kanti teka pikobet géstok duk warsa 1965 ané makada Luh Suryani lan kulawargané suud ngalih-alihin. Kulawargané suud ngalih-alihin ulian guminé gawat pasajan. Nyama Bali saling tampah ulian idéologi ané tusing anut. Kadi sasenggaké ngorahang matuakan di Jawa punyah di Bali. Luh Suryani ajak méménné ngungsi ngalih tongos ané aman. Nanging tetep dogén rasa kangen lan kélangan bapa setata neket di kenehné Luh Suryani. Tusing nyidayang ilang.
Luh Suryani ngajak méménné  suba matakon ka Jro Tapakan, mabaas pipisang, kondén masih tepukina. Ada ngorahang bapanné suba mati tomplok wedus gémbél utawi awan panas kanti watangané puun. Ada masi Jro Tapakan ngorahang bapanné ditu ngiring ngaturang ayah di niskala ring Bhatara ané malinggih di Gunung Agung. Luh Suryani tuah inget petengé ento lakar majalan ngungsi palas ngajak bapanné. Ulian mobil trek ané ngangkut pengungsi di Désa Selat suba lebian penumpang. Bapanné tusing maan tongos. Bapanné ngutamaang anak cenik lan anak lingsir menék malunan ka duur mobil treké. Bapanné dugas ento ngulehang apang Luh Suryani lan kurnanné maan tongos di mobil trek ané lakar ngaba pengungsiné.
Ada patakon ané tusing nyidayang baana nyautin. Apa bapanné Luh Suryani dugasé ento bareng ngungsi apa tusing? Yéning bareng, men dija lakuna ngungsi? Ngujang kayang jani tusing tepukina. Patakoné ento setata mabungselan di kenehné Luh Suryani. Para rélawan dugas ento ané bareng nyelametang pengungsi di Désa Selat tusing ada nawang lan nyidayang nyautin patakonné Luh Suryani ngajak kulawargané. Kayang jani, unduké ento sing nyidayang kaengsapang. Luh Suryani melihang déwékné. Dugas semengané bapa lan méménné maan ngajakin Luh Suryani majalan ngungsi. Nanging Luh Suryani kondén nyak majalan ngungsi sawiréh enu masekolah. Ulian seed kenehné lan jejehné kecag tekén paplajahan. Luh Suryani tusing nyak ajaka ngungsi. Parisesel mentik di kenehné.
“Tegarang dugasé ento nyak dogén majalan ngungsi sinah i bapa enu ada. Sinah tusing ada pikobet buka kéné. Pastika i bapa enu bakat ajak. Ada ané setata ngajahin lan ngorahin yéning ada paplajahan tusing tawang utawi PR (pekerjaan rumah) ané tusing nyidayang baana ngaénin.” Kéto parisesel ané mentas kenehné Luh Suryani. Buin makembeng-kembengan yéh paningalané Luh Suryani cara yéh di duur don candungé nagih ngetél.
Luh Suryani inget dugas enu ngajak bapanné. Sabilang wai Luh Suryani ajahina lan tongosina malajah. Dugas ento Luh Suryani mara masekolah kelas pat SD. Bapanné setata mabesen apang jemet malajah. Sawiréh sakancan duka lara lan peteng dedet di guminé tuah téja kawruhan anggon jalaran ngilangang. Patutné iraga salantang tuwuh setata malajah kadi taki-takining séwaka guna widya. Pabesen totonan ané ngaénang Luh Suryani nyidayang dadi dosén buina maan gelar guru besar di Fakultas Kedokteran Unud. Dugas enu bapanné, nyabran suud malajah utawi suud ngaé PR pastika kapréksa baan bapanné. Pagaénné ané suba kapréksa pastika kaisinin tulisan di betenné taki-takining séwaka guna widya. Tulisan ento ada masih di Fakultas Sastra Unud. Yéning nepukin tulisan ento Luh Suryani pastika inget tekén bapanné. Tulisan ento masih ané ngaénang Luh Suryani nyansan jemet malajah kadi téja kawruhan ané nglejeg tajeg ngaénang déwékné tusing taén med lan wadih mangulik sastra. Ngantos gelar guru besar (Profesor) maimbuh di adanné. Luh Suryani tusing med malajahn lan matulung ngajak anak lénan. Unduké ento tuah pabesen bapanné dugasé enu ada. Luh Suryani bengong inget tekén bapanné. Lantas Luh Suryani ngumik padidina.
“Bapa cingakin titiang mangkin. Acepan lan tutur bapa sampun mresidayang laksanayang titiang. Dumogi bapa polih genah sane becik.” Tusing karasa yéh paningalané ngeloh melusin pipiné. Nanging kenehné setata égar. Sawiréh enu ada méménné ané satya ngupapira déwékné. Setata nuturin tur ngorahang i bapa setata nampingin déwékné. Nguripang téja kawruhan apang Luh Suryani seleg malajah lan masekolah.
Luh Suryani jani maan galah lakar matresna ngajak nyama Bali. Di tongosné nglaksanayang pengabdian masyarakat liu masih anak uling Désa Selat ngungsi ditu. Nanging tusing pada tawanga. Sawiréh di subané suud ngungsi lan tusing tepukina bapanné, Luh Suryani ngajak méménné tusing ngoyong buin di Désa Selat. Méménné mulih bajang kemu mawali ka Badung. Méménné tetep satya tusing buin ngantén. Méménné Luh Suryani masemaya lakar ngupapira Luh Suryani kanti dadi anak suksés. Gaginan méménné apang nyidayang nyekolahang Luh Suryani tuah madagang di peken Badung. Yadiastun dadi single parent, méménné Luh Suryani nyidayang nguliahang Luh Suryani di kedokteran Unud.
Ada tutur ané tusing nyidayang baana ngengsapang olih Luh Suryani. Tutur méménné.
“Luh, yadiastun tusing ada bapa dini, nanging I Luh tusing dadi kimud lan maselselan. Seed I Luh malajah apang setata téjané nglejeg tajeg kadi api ané pesu uling muncuk Gunung Agung tatkala érupsi. Api ento pinaka nyasa kahuripan ané setata masmi sakancan pikobet. Masmi awidya baan teleb ngulik sastra. I Luh patutné jani jengah. Teleb lan jemet malajah apang dadi anak suksés. Apang nyidayang ngaé i bapa kendel lan lega di kadituan. Jalan jani upapira api seed malajah ané suba kapula baan i bapa. Ditu di keneh lan papineh I Luh apang dadi manusa mautama.”
Uling enu ada bapané mula acep-acepan Luh Suryani meled dadi dokter. Ulian jemet malajah lan mula dueg, Luh Suryani maan béasiswa lan lolos di kedokteran ulian nilai ujianné nomer satu di provinsi. Lantas Luh Suryani kaangkat dadi dosén di Unud ulian kadueganné. Luh Suryani nglanturang kuliah maan béasiswa tugas belajar uling S2 ngantos S3. Lantaran mula ulian jemet lan seedné malajah ané kapula olih bapanné uling pidan ané ngaénang jani Luh Suryani suba dadi profésor. Nanging apa ané suba bakatanga baan Luh Suryani tusing ngaénang kenehné bagia. Yadiastun suba suksés lan gelar paling tegeha bakatanga enu masih Luh Suryani marasa kuangan. Ané makada kuangan tuah tusing nyidayang bareng-bareng ngajak bapanné ngrasayang kesuksésan ané suba bakatanga.
Dugas wisuda Luh Suryani ngeling sing nyidayang naanang sedihné, sawiréh Luh Suryani Tusing kadampingin baan bapa. Apa buin dugas ujian promosi doktoral, ada ané tusing genep karasayang. Saja tusing ada i bapa. Kesuksésan ané suba bakatanga tan paguna. Suung, puyung. Nanging Luh Suryani setata merasa tatkala malajah bapanné setata ada nampingin. Yadiastun sujatiné tusing ada. Taén Luh Suryani ngrasayang kéweh sajan mragatang tésis lan disertasi. Lantas Luh Suryani ngaukin bapanné apang nulungin.
“Bapa … cingakin titiang mangkin. Tuntun lan icén pamargi mangda tugas puniki sida gelis puput.”
Saja pesan pakéweh ané rasaanga dugas ngaénin tésis lan disertasi prajani ilang. Kéto masih dugas ujian makejang patakon dosén pengujiné aluh sajan jawaba. Luh Suryani percaya bapanné setata nampingin déwékné tatkala malajah, yadiastun tusing taén tepukina buin. Mirib pabesen lan seed malajah ané kapula uling ipidan dugas bapané enu, setata ngrangsuk di kenehné Luh Suryani.
Luh Suryani makelo sajan bengong ngingetang unduké dugas érupsi Gunung Agung lan seedné malajah dugas ento. Yadiastun érupsi Gunung Agung ngaénang déwékné kélangan rerama ané sanget kasayangin. Nanging unduké ento buin jani magurat. Kasurat kenangané ento jani. Patuh ané rasaanga. Patuh cara anak cenik ento ané ngelah buku tulisé. Guratan lan tulisan ento. Saja ento patuh. Tusing rasaanga, Luh Suryani ngetor ngisiang buku anak ceniké ento. Makembeng-kembengan yéh peningalané ngetél melusin buku anak cenik ento. Lantas Luh Suryani nyerit.
“Bapa …”


I Putu Setiawan
ngamolihang jayanti 2 pacentokan satua cutet putra ring PKB kaping 40 warsa 2018.

No comments