Ni Luh Sari

Olih: Ida Bagus Majun

Gagambaran Manik Sudra

Katjarita mangkin wénten djadma sugih mapaumahan ring Bandjar Tegal, ipun madarbé bapa sampun ninggalin padem, kantun padaduanan Ni Luh Sari ring mémén ipuné. Ni Luh Sari sampun anom djegégé tanpatanding, kenjemé mangalap djiwa, kemikan bibihé manis njujur, putih gading pangadegé langsing lanjar. Bengong wiakti anaké mangantenang. Nanging kadjegégané tan anut ring pari solah ipuné. Sering tungkas ring papineh anak tua, tur degagé mangonjang.
Ni Luh Sari mangkin sampun kelas kalih ring S. L. T. A. Santukan marasa ring déwék djegég, njantos engsap ring papladjahan tungkul ngitungan kadjegégan. Selid sanja mapajas ring kamaré nénten naenin maladjah. Sabilang wengi mapaeneman ring para anggurané njantos dalu. Méméné sampun marasa kutjiwa nguélin ipun, taler tan prasida antuka.
Sedek dina anu sedeng njalah masa, Ni Luh Sari madabdab-dabdab mapajas, santukan inget ring djandji patjang malali sareng timpalné muani2. Parisolah Ni Luh Sariné Sénglad kakantenang olih mémén ipuné, raris kasambat sara:
-Ning, man lakar kidja kali djani njalah mas ning? Buina djani rarainan gedé, mémé djumah marasa kosek jéning tjening magedi.
Ni Luh Sari gelis njaurin sada bangras.
*Tiang lakar djumah timpalé sep mé, patjang maladjah, santukan béndjang wénten ulangan ring sekolah.
Digelis matjebur Ni Luh Sari malaib ka rurungé sebengé sada djengis mirib anak sebet santukan kasambatsara olih mémén ipuné. Ring djabaan sampun wénten timpal ipun muani njadia njantos Ni Luh Sari. Akedjepan sampun magandéng sareng timpalé muani gragak-gruguk sajan ngedohang. Mangkin kantun mémén ipuné djumah padidi naenang sedih, ngembeng jéh paningalané ngantenang pasi solah pianak ipuné, sané njabran raina ngelékang. Sambilang ipun mapineh-pineh raris ipun ngrandjing ring genah pianakné masaré. Kakantenang potrékan anak muani katah pisan madjadjar magantung ring témbok kamaré. Sios malih wénten buku matumpuk-tumpuk ring duur méjané tongos Ni Luh Sariné maladjah. Iseng taler mémén ipuné njemak bukuné abesik, nanging boja dja buku papladjahan sané wénten irika, boja sios sami buku2 komik miwah buku2 tjabul. Adjahan makebjos yéh paningalané, antuk tan sida naanang kebus atiné buka borbor. Sambil ipun ngebahang déwék ring plangkané, sigsigan ipun ngeling inget tekén ngelah pianak setata njakitin rerama. Sampun wengi paksana ngidemang paningalané mangda dados ugi masaré.
Nanging tan sida sirep santukan inget ring pianak kantun malali mamukti karasmin. Sampun reké das lemah Ni Luh Sari raris nogdog djelanan.
*Mé, mé ampakin tiang djelanan tiang mara teka.
Gelis mémén ipuné njagdjagin tur ngampakin djelanan.
- Jah... nguda dadi kali djani mara teka ning? Man njen ané ngatehang ning?
*Mémé data-data takonang mirib té mémé tusing taén badjang.
Ngadobros Ni Luh Sari malain ka pasaréan tur ngantjing djelanan. Makebjos jéh paningalan mémén ipuné ningehang pasaut pianakné kéto. Ring pedeman mémén ipuné terus njiksik bulu sambilanga mapineh-pineh ngalih daja anggon ngurukang pianaknjané.
Bénjang pasemengan Ni Luh Sari sampun nabdabang pajas njadia patjang luas ngulurin keneh liang. Kenjem mémén ipuné njambatsara:
-Ning lakar kidja semengan ning? Mangsegan anaké kapah-kapah da baas ngulurin keneh gati!
*Ih mé mangkin raina Redité tiang lakar malali sep!
-Oh.... mémé anak suba nawang djani Redité ning, nah ning mai té malu paekang awaké, mémé ada besenang malu bedik!
Matjebur Luh Sari ngelénang liat, tani rungu ring patakon méméné, terus njagdjag ke rurungé. Adjahan sampun baduwur sepéda motoré magandéng ngadjak timpal muani. Ngéntjolang mémén ipuné njadjag aji paliat, nanging adjahan sampun itjal kaplaibang antuk sepéda motor. Kasuén-suén ngantjan kaon kakantenang pari solah pianak ipuné, njantos bragtégrég kisut raraman ipun ngenehang pianakné. 
Sedek dina anu, semengan Ni Luh Sari nabdabang pajas patjang malali sareng timpal-timpal ipuné muani. Saking tan sida antuk naenang kebus atiné, raris mémén ipuné njambatsara sada keras:
-Sari pakapahin dja malali, sénglad mémé nepukin tingkah anak luh buka njai, busan-busan ngadjak anak muani sep ngadjak né, sep ngadjak to, tusing pesan matilesang awak anang gigis.......
Digelis njagdjag Ni Luh Sari sadia patjang nimpalin raos mémén ipuné.
*Jah... mémé da suba nambakin anaké buka tiang, tiang anak suba kelih ngelah batis anggon madjalan, ngelah paningalan anggon medasin, mémé anak suba tua mirib té suba tusing taén badjang!
-Oh... adéngang malu mamunji ning! Da kéto awak ngantjan kelih, melahang mapineh........
Déréng puput mémén ipuné ngraos sagét kasaurin olih Ni Luh Sari.
*Anak mula lén séla karang tekén séla bedauluné, anak mula lén djaman sekarang tekén djaman maluné. Djaman malun djaman tjikar, jén cara jani djamané suba djaman kapal terbang. Jaman djani bébas, japi luh japi muani tusing ada bédané. Pantes mémé anak kolot mong tusing nawang babedag, ah......
Ngéntjolang njemak tas djeg ngadébras malaib ka rurungé.......
-Anti malu Luh..... mémé ada raosang abuku...... Sépanan mémén ipuné njagdjagin djeg sampun baduwur motor pité magandéng ngadjak anak muani, adjahan sampun itjal tan kakantenang. Doaning tan dados gelémékin Ni Luh Sari, antuk sampun marasa kemig tur kenjel mituturin pianakné taler tan runguanga, mangkin nengil mémén ipuné tani rungu ring pianakné.
Sampun kasuén-suén sedek dina anu dauh ro, mémén ipuné sampun wusan maratengan ring paon, raris negak ring kursiné sambilang mapineh-pineh. Ni Luh Sari wau bangun uli di kamaré sebengné laju dudus, paningalané ngul, digelis njadjagin méméné, saha aturé alus masesambilang ngeling. 
* Mé..... mé..... titiang nunas ampura, nista mémé maderbé pianak kadi titiang......
Makesjab mémén ipuné antuk tumbén ngantenang solah pianakné kadi sapunika.
- Man apa ning, apa mirib ané sebetang tjening tumbén anaké buka tjening paek tekén mémé!
*Tiang...... tiang.....
Pegat-pegat munjin ipuné antukan lintang lek tekén i mémé.
- Nah lautang ning, da lek tekén mémé.
*Tiang sampun..... sampun..... sampun...... misi.
Makebjos jéh paningalan mémén ipuné wau miragi atur pianaké kadi asapunika.
- Nah..... nah..... dong taraning suba. Mémé kemig nguél anaké buka tjening dong ané buka kéné djedjehang mémé. Anak tjara jani bas bébas pergaulan luh-luhé, liu ané tungkas tekén papineh anak tua mapi paling ririh, nganti engsap tekén awak luh, liu ané suba mabukti liu ané tusing njidaang manerusang sekolah ban kéné suba buka tjening.
*Am..... ampura....... titiang mé, ampura.....
- Nah kudiang ngalih lemahé ibi ning, tusing njandang selselang ané suba liwat. Mémé latjur ngelah pianak buka tjening, anak tjening mula anggon mémé sasuluh sasai, anggon mémé bungan umah ané njandang tjagerang, mémé sing suba tua, apang ada ané slélégin mémé. Nanging ané kéné ané temu mémé. Nah anak titah ning, sing dadi olih iraga, Ida Hiang Parama Kawi ané uning. Jén tusing pelih ban mémé ngorahang né ané madan karmapala.
Iriki raris Ni Luh Sari njelsel raga tau tekén déwék pelih. Duk saking irika raris ngobah papineh anut ring tutur raraman ipuné. (*)

NB: Satua cutet puniki kaambil saking cakepan Kasusastraan Bali Warsa 1968 sané kamedalang antuk Lembaga Bahasa Nasional Tjabang Singaraja warsa 1969 kaca 8.

No comments