Rasti (4)

Olih: IDK Raka Kusuma

Cover Buku Rasti

Di subané morahan lakar majalan ka sekolah tekén bapané, Rasti mara matindakan. Teked di natahé, dapetanga Wayan Gunadi, supir bapané, suba ngidupang mobil. Rasti ngéncolang majalan.
Mobilé majalan dugas Rasti negakang jitné tur nyadahang tunduné.
Di salantang rurung, buka ané suba-suba, Rasti sing pesu raos nang abuku. Boya sangkaning ngekoh ngraos. Boya sangkaning sing demen nutur ajak supir bapané. Buka ané suba, iteh paningalané nlektekang isin rurungé ané sayan ngliunang. Isin rurungé, sing lén: anak majalan, sepéda pasliwer, montor lan mobil saling paliwat, murid SD majalan, murid SMP lan SMA majalan, tur dokar ané ngaba muatan.
Di malun Kantor Posé, Rasti makenyem. Ané makada ia kéto, inget ia dugasé SD lan SMP, kema ia sesai malali. Yén sing tengai, sanja, di kénkéné ia nginep ditu. Ada pagawé Kantor Pos, nu truna, nongosin kamar dangin paoné. Wayan Loka adané. Pak Wayan, kéto Rasti ajak mindon-mindoné ngaukin. Wayan Loka dueg pesan masatua. Tur sing kuangan satua. Satua ané pinih demenina tekén Rasti ajak mindon-mindoné, satua Bawang-Kesuna, satua Raré Angon. Ada buin satua ané demenina tekén Rasti ajak mindon-mindoné, satua Timun Mas.
Sekat misan bapané ané dadi Kepala Kantor Posé makisid dadi Kepala Kantor Pos di Tabanan, Rasti sing taén buin kema. Kapin sing taén kema, di macepuké ajak Wayan Loka, setata Rasti nyapatin maluan. Yén matutur-tuturan, luget reraosané.
Ada ané sing sida Rasti ngengsapang unduk Wayan Loka. Limanné sing ngoyong-ngoyong di sedekné nuturang kénkén Kantor Posé dugas masan parténé. Ané pinih ingetanga, satondén nuturang unduké ento. Wayan Loka ngorahin apang ngunebang korin kamarné. Wayan Loka nyeh tekén bapan mindoné. Ané nyehina, wélanga. Wélanga tekén bapan mindoné. Mindoné ané nagih tuturin unduké ento, ngunebang kori adéng-adéng lantas ngunci uli tengah.
Rasti inget, tuturné Wayan Loka kauntab baan raos: dugasé ento demen sakéwala nyeh. Ané ngranaang demen, parté apa ja nyilih Kantor Posé nganggon sékretariat ulang tahun jag motah tekén nasi muah jaja. Ané ngranaang nyeh, di nuju PKI utawi PNI-né nganggon sékretariat ulang tahun. Ada dogén dadalan ané ngranaang uyut. Ané makada kéto, PKI ajak PNI-né mamusuh kapitui uli pidan. Ento makada, yén PKI utawi PNI-né ulang tahun, liu polisi lan tenterané majaga.
Teked dauh asrama polisiné, mobilé marérén. Wayan Gunadi nakonin Rasti, lakar tuun apa tusing. Rasti ngorahang sing tumuli ngalanturang raosné aji raos: Wahyuni itelun suba abana ka Rumah Sakit Jiwa di Bangli.
Mobilé majalan. Di keneh Rasti ngrémon, padalem Wahyuni. Buka sinétron unduk ané nepén Wahyuni ngilis ngenah di kenehné. Dugasé ento, Wahyuni kelas telu SMP. Rasti makanténan ajak Wahyuni. Rasti dadi akelas ajak Wahyuni tur negak dadi abangku.
Dugasé suud ulangan umum, nasib jelék nepén Wahyuni. Ada anak marikosa Wahyuni. Ajaka dua. Ané marikosa masekolah di SMEA. Dugasé ento, anaké di sajebag gumi Baliné nawang. Sing ja anak tua utawi anak bajang-truna ané nawang. Anak cerik masi nawang.
Wahyuni engsap tekén awak, sekaté kaparikosa. Sabilang ada anak maakin, jerit-jerit sambil ngorahin makaad. Méménné, bapané, bliné, embokné, sing buungan ulaha. Tuah Rasti ané polosina. Tur tuutanga. Ento awanan, ia nyelaang galah di nujuné majalan ka sekolahan nyinggahin Wahyuni. Nyinggahin nyambi mandusang, maang madaar lan nuturin. Nuturin apang sing nyeh ajak anak lén ané sing marikosa déwékné. Nuturin apang sing nyeh tekén reramané, embok miwah blinné. Wahyuni ngresepang tur nuutin pituturné Rasti.
Makelo-kelo, Rasti ningeh orta unduk ané ngranaang Wahyuni kaparikosa. Dugas panumpasané, Sugeng, bapanné Wahyuni alih Ansor ngaud kléwang. Ané ngalih ajaka dua. Ané ngalih nagih numpas bapané Wahyuni. Ané ngalih ngorahang bapané Wahyuni PKI. Koné bapané Wahyuni moyanin. Moyanin aji ngaku Partindo. Anaké ané ngalih sing terima. Bapané Wahyuni ané ngisi cabang apasang masi sing terima. Pamuput ané ngalih ngubes bapané Wahyuni. Bapané Wahyuni nepis aji cabang. Wiréh bapané Wahyuni guru kuntow tur dueg mencak, ané ngalih makadadua kalah. Makadadua mati.
Rasti masi ningeh orta, koné ané marikosa Wahyuni keponakan anaké ané ngalih bapané dugas panumpasané. Marikosa pinaka pangwales.
Ané marikosa Wahyuni mabui sakéwala bébas nglincak di sisi. Ané makada kéto, koné, ané marikosa Wahyuni liu ngelah panyamaan anak gedé. Anak gedé ané ngisi gumi. Anak gedé ané kuasa. Tondén makelo bébas nglincak, ané marikosa Wahyuni nadaksara ngilang. Makejang anaké ngadén malaib. Buin duang bulané, ada anak nepukin makadadua di grémbéngé. Makadadua mati. Baongné tambis pegat. Basangné embud. Ané ngamatiang, sing ada nawang.
Kapin ané marikosa Wahyuni suba mati. Wahyuni sing seger. Nu engsap tekén awak. Nu sing inget tekén déwék lan tekén anak lén.
Dajan pempatan paak rumah sakité mobilé marérén. Wayan Gunadi tuun. Suud ngunebang korin mobilé, Wayan Gunadi majalan beneng kelod. Lantas mabikuk kangin. Limané nadtad tas krésék.
Dugas panyumu tepukina kéto, Rasti nakonin lakar kija. Wayan Gunadi ngorahang ngabaang dedaaran embok bapané. Di tekané, Rasti nakonang ngudiang Wayan Gunadi ngabaang dedaaran embok bapané. Ditu Wayan Gunadi ngorahin Rasti. Rasti nu inget sakancan ané orahina tekén Wayan Gunadi.
Dugas masan panumpasané guminé genting. Nyén ja ané dadi krama PKI, seken-seken utawi milu-milu tuwung, sing dadi sing kena tumpas. Kurenan embok bapané Wayan Gunadi ané dadi pengurus PKI kena tumpas masi. Sakéwala sing di sema matumpas. Di arep embok bapané Wayan Gunadi matumpas. Ané numpas taméng gedé gangsuh. Taméngé ané numpas ento, dugasé truna kalah mabarung ngrebutin embok bapané Wayan Gunadi.
Yén sing tombaanga tekén tentera lan polisiné, miribang té embok bapané Wayan Gunadi ané sing nawang apa milu matumpas. Nanging lacur, tentera lan polisiné sing nombaang dugasé kaparikosa. Sekaté ento embok bapané Wayan Gunadi pragat bengong-bengong.
Mara limang méter mobilé majalan, Wayan Gunadi nadaksara ngenjek rim. Nadaksara tuun. Magégas majalan ngojog anak muani negak di arep rumah sakité.
“Nyén to bli Wayan?” Rasti matakon dugasé Wayan Gunadi ngidupang mobil tumuli ngenjek gas di idupné.
“Timpal bliné. Padalem ia,” Wayan Gunadi masaut.
“Kenapa ia?”
“Bapané ané ipidan liu nyelametang PKI buduh ulian kakenaan. Jani mablagbag jumahné. Méménné suba telung bulan opnama di rumah sakit. Méménné, ipidan liu nulungin pianak-somah PKI-né ané kalahina mati matumpas utawi malaib.”
Rasti mecuk alis, wiréh dingeha Wayan Gunadi ngrémon, “Sing ngerti baana. Ngudiang anaké melah kena lara lan duhkita. Ngudiang anaké sing melah suka tur bagia.”
Teked di arep sekolahané mobilé marérén. Rasti tuun. Mara limang tindakan majalan, ada anak ngaukin adané. Rasti matolihan. Tawanga ané ngaukin. Méi Chu, timpalné akelas, Rasti ngrérénang tindakané. Buin majalan dugas Méi Chu suba teked di sampingné.
Mara menjekan di malun kelasé dingeha ada anak mageluran, “Méi Chu, singkék totok, enceh Ratun Gerwani!” Rasti nolih anaké ané mageluran. Rasti makesiab. Sing murid Bali ané mageluran. Murid Cina ané mageluran. Rasti nawang adané: Yap Wai Shing. Rasti nawang umahné maarep-arepan ajak umahné Méi Chu. Prajani patakon maclepeh di kenehné Rasti. Ané taén dingeh, makejang Cinané di kotané ené PKI. Ngudiang Yap Wai Shing ngorahang Méi Chu singkék totok enceh Ratun Gerwani? Buka ada ngorahin, Rasti makeneh nakonang. Nyén nawang, uli nakonang tekén Méi Chu ada jalaran nakonang i mémé, Rasti ngraos di keneh.
Jam panyumu Matematika. Telung jam plajahan. Tengan jam ngantiang guru sing teka, ketua kelasé nakonang. Teka-teka, ketua kelasé ngorahang bébas. Rasti lega gati. Mapan maan galah nakonin Méi Chu. Yén dini takonin, kéto Rasti ngraos di ati, sinah Méi Chu sing nyak ngorahin. Nadaksara Rasti inget, yén ada plajahan bébas, muridé dadi maca buku di perpustakaan. Ento awanan, suud morahan ajak ketua kelasé, Rasti ngojog tongosné Méi Chu negak. Sing maang selah mesuang raos, Rasti ngajakin ka perpustakaan sekolahan dugasé suba teked di sampingné Méi Chu. Méi Chu manggutan.
“Méi Chu, da gedeg nah,” Rasti madasar satondén nekedang tetujoné ngajak Méi Chu ka perpustakaan. Satondén Méi Chu masaut, Rasti mesuang patakon. Nakonang unduk Yap Wai Shing nyambat Méi Chu singkék totok enceh Ratun Gerwani. Méi Chu maklieb muané ningeh patakon ané tibakanga baan Rasti.
“Yén to takonang Rasti, jani tondén iang nuturang. Ané takonang Rasti ento, unduk ané suba ipidan gati. Teka mulih buin pidan ja. Lakar orahin iang sabates ané tawang,” Méi Chu ngraos di subané bengong makeneh. Tur ngunjal angkihan. (masambung….)


IDK Raka Kusuma
embas ring Getakan, Klungkung, 21 Novémber 1957. Dané nyurat makudang-kudang puisi mabasa Bali, satua bawak, esai basa Bali, miwah novélét mabasa Bali. Lianan ring punika, dané taler nyurat puisi, cerpén, lan ésai mabasa Indonésia. Kakawian-kakawian danéné sané mabasa Bali kawedar ring Bali Orti (Bali Post), Médiaswari (Pos Bali), Bali Aga, Jurnal Kawi, miwah Canang Sari. Lan kakawian dané sané mabasa Indonésia kawedar ring Bali Post, Nusa Tenggara, Karya Bakti, Warta Bali, Nafiri, Warta Hindu Dharma, Minggu Pagi, Kedaulatan Rakyat, Mimbar Indonésia, Suara Nusa, Pikiran Rakyat, Suara Karya, Sinar Harapan, Berita Buana, Républika, Singgalang, Analisa, Cak, Kolong, miwah Romansa.Ring warsa 2002 dané ngamolihang Sastra Rancagé antuk baktin ipun ring pangembangan sastra Bali malarapan antuk Majalah Buratwangi lan taler 2011 antuk kakawiannyané sane mamurda “Sang Lelana”. Ngamolihang Penghargaan Widya Pataka saking Gubernur Bali warsa 2012 antuk cakepané sané mamurda “Bégal”. Sareng pangawi saking Karangasem dané ngwangun sanggar sané mawasta Sanggar Buratwangi, lan dané taler dados silih sinunggil pangremba ring sanggaré punika.

No comments