Carik

Olih: I Wayan Juniartha

Potrekan I Putu Supartika

Gumi Bali to tanah melah koné, nanging ngudiang sayan ngabedikang dogén kramané ané nyak ngolah tanah?
”Yéh, pelih sajan omongané to. Nyén ngorahang sayan ngabedikang?,” I Madé Kangin Kauh salah tampi nyautin.
Baca gén iklané di koran. Sabilang wai liu sajan ada iklan kramané ngadep tanah. Nang jalan-jalan ka désa, di sabilang bucu ada papan majujuk ”Tanah ini dijual”, ”Tanah ini dikontrakkan”. Ada ané nganggo papan triplék daki, ada ané nganggo papan maal tur misi adan perusahaan asing. Ada papan ané majujuk di karang embang ané isiné tuah padang teki, ada masi ané majujuk di carik ané sedeng kuning padiné.
Ada masi papan ané misi paneges ”Tanah ini milik perusahaan...”, ”Sawah ini milik Puri...” Jeg serem gati, asli ba taén macongkrah saling tigtig marebut tanah. Dadiné selalu curiga, nyeh yén jlema ané liwat lakar mlaibang tanahne. Asli kadéna yén mati lakar ngaba tanah.
Ada masi papan ane matulisan ”Jual tanah urugan”, ané kéné ba adané pedagang écéran, ngadep tanah nganggo ukuran bak truk, boya ja nganggo ukuran are lan depa.
”Artiné nak nu demen sajan krama Bali-né ngolah tanah. Ada ané demen ngadep, ada ané demen meli, ada ané demen dadi makelar---kija-kija nanjaang tanah, uli tanah timpal kanti desa tur palaba pura,” kéto abetné I Madé.
Kikik-kikik krama sekaa tuaké. Yén I Madé baang mapeta jeg asli mula lakar buwung diskusi. Timpalé nganginang, I Madé asli lakar ngauhang. Sing ketemu dadiné dialogé.
”Sajaan nyem lalah ci Dé, nak timpal-timpalé sedeng diskusi unduk pertanianné, unduk truna-trunané ané lekid, ané géngsi yén orahin dadi petani,” keto abetné I Kadék Baas Barak.
Nelik matané I Madé. Mara ningeh kata petani gén ba langsung kumat alérginé. I Madé nak uli pidan sing demen magaé daki, sing demen pesu peluh. To makrana duk ya nu dadi murid, I Madé milih olah raga catur, boya ja voli tur bulu tangkis. To makrana di subané tamat, carik reramané krama Banyuwangi ané ngarap, I Madé demenan nyemak gaé ingan, dadi dagang ubad tur calég. Yadiastun liu mapeta, nanging lakar sing pesu peluh, paling bungutné gén makuah.
”Sakit Gedé! Jaman ba maju kéné nu orahin ci truna-trunané dadi petani. Asli ci demen nepukin truna-truna i ragané daki kena endut. Sing luwungan magaé di hotél truna-trunané, jenengné dadi kedas, ganteng madasi, tur magaji bulanan. Yén di carik, ba daki, pipisé telah amah tungro, wereng, pupuk, pajak tanah. To yén maan mupu, yén cariké ba serung umah, uli dija lakar alihang yéh,” kéto I Madé ceramah.
Ba mulai makuah bungutné. Ba mulai tudang-tuding limané. Ba gaya calég kampanye ya.
Yén ba kéné asli ba sing ada selah diskusi.
”Kéné ba yén nuturang unduk ané ba ketil tur kéwéh sajan. Yadiastun nyak truna-trunané dadi petani, nanging cariké ba kadong dadi umah, vila, kantor, lakar kudiang masi. Yadiastun cariké nu ada, truna-trunané nyak dadi petani, nanging i raga boya ja Presiden, Menteri, Gubernur, ané nyidayang nuwunang harga pupuk, ané nyidayang mabasang cariké uli pajak.”
Né ba raos kutang-kutang adané, nuturang tuak labuh; punyah buwung, gedeg payu.


No comments